5 Przesłanki zjawisk przestępczych

1. Psychologia kryminalistyczna i przesłanki zjawisk przestępczych¶

Nierówności społeczne i obszary wykluczenia społecznego sprzyjają przestępczości
Ubóstwo i bezrobocie, szczególnie wśród młodych ludzi i osób o niskich kwalifikacjach
Problem bezrobocia wśród młodych widoczny w całej Europie
Programy Unii Europejskiej mające na celu podniesienie kwalifikacji osób młodych i o niskich kwalifikacjach
Patologia w realizacji programów aktywizacyjnych:
- Firmy realizujące szkolenia często działają nieuczciwie, oferując fikcyjne kursy
- Powstanie nowego "zawodu" - uczestnik szkolenia (osoby podpisują listy obecności bez faktycznego uczestnictwa)
- Niektóre osoby bezrobotne świadomie nie chcą podjąć zatrudnienia i korzystają z dofinansowań

Alkoholizm dominuje w Polsce, ale rośnie problem narkomanii
Coraz częstsze problemy z uzależnieniem od leków (np. fentanyl)
Korelacja między spożyciem alkoholu a przestępstwami agresywnymi i przemocą domową
Uzależnienia prowadzą do wychowywania dzieci w dysfunkcyjnych rodzinach, co sprzyja późniejszej przestępczości

Duże dysproporcje ekonomiczne między regionami w Polsce i UE
Idea wyrównywania szans ekonomicznych i edukacyjnych w UE
Praca w szarej strefie - zarówno Polaków jak i obcokrajowców (Ukraińcy, Hindusi)
Problem braku ochrony pracowniczej dla obcokrajowców nieznających polskiego prawa
Przypadki oszustw - np. zatrudnianie obcokrajowców jako "akcjonariuszy" zamiast pracowników

Przeniesienie ciężaru z przestępczości pospolitej na gospodarczą
Przestępstwa finansowe są bardziej opłacalne i obarczone mniejszym ryzykiem kary
Wyzwania dla organów ścigania:
- Tworzenie wyspecjalizowanych pionów do walki z przestępczością ekonomiczną
- Powstanie w 2022 r. instytucji do zwalczania cyberprzestępczości

Szczególnie widoczna na szczeblu lokalnym
Ułatwia popełnianie przestępstw gospodarczych
Przykład: sprawa wyłudzenia dotacji z ARiMR na 258 mln zł przez fikcyjną grupę producencką

Przemoc w mediach i grach może normalizować agresję
Dzieci do 6-7 roku życia nie rozróżniają fikcji od rzeczywistości
Rozwój technologii internetowych sprzyja nowym formom przestępczości:
- Oszustwa internetowe
- Kradzieże tożsamości
- Wyłudzenia w systemach bankowych (np. BLIK)

Naturalna potrzeba psychiczna człowieka
Akceptacja w subkulturach przestępczych dla osób nieakceptowanych w domu
Człowiek utożsamia się z różnymi grupami (płeć, wiek, poglądy polityczne, zawód, religia, narodowość)
Członkowie własnej grupy postrzegani jako bardziej atrakcyjni

Polska jako kraj tranzytowy dla przemytu narkotyków i handlu ludźmi
Problem prania brudnych pieniędzy przez polskich obywateli
Porzucanie niebezpiecznych odpadów z innych krajów (odpady medyczne, radioaktywne)
Przykład: hodowla zwierząt z Holandii i Danii w Polsce w celu uniknięcia kosztów utylizacji odpadów

Przestępczość rzeczywista: wszystkie faktycznie popełnione przestępstwa
Przestępczość ujawniona: przestępstwa zgłoszone organom ścigania lub wykryte w działaniach prewencyjnych
Ciemna liczba przestępstw: różnica między przestępczością rzeczywistą a ujawnioną

Wymaga długofalowej współpracy wielu podmiotów
Najskuteczniejsza przy wczesnej identyfikacji zagrożeń
Przykład: pomoc dziecku kradnącemu jedzenie z powodu głodu zamiast stygmatyzacji

Przesunięcie z przestępczości pospolitej w kierunku cyberprzestępczości i przestępczości gospodarczej
Potrzeba specjalizacji funkcjonariuszy (np. CITES, przemyt towarów akcyzowych, wyłudzenia dotacji)
Konieczność działań prewencyjnych i edukacyjnych (np. kampanie przeciwko wyłudzeniom metodą "na BLIK" czy "na wnuczka")
Międzynarodowa współpraca w zwalczaniu przestępczości transgranicznej