1 Wprowadzenie

1. Definicje i zakres kryminologii¶

Kryminalistyka zajmuje się ujawnianiem, badaniem i identyfikacją śladów pozostawionych przestępstwa.
- Metody: Daktyloskopia, analiza DNA, oględziny miejsca zdarzenia, przesłuchania.
- Psychologia zeznań: Ocena wiarygodności zeznań i wyjaśnień.
Kryminologia bada przyczyny przestępczości, zarówno indywidualne, jak i społeczne, oraz charakteryzuje sprawców i ofiary.
Wiktymologia to gałąź kryminologii zajmująca się badaniem ofiar przestępstw.
Zakres kryminologii obejmuje:
1. Etiologię przestępczości – badanie przyczyny przestępczości (biologiczne, psychologiczne, społeczne).
2. Kryminologię kliniczną – analiza indywidualnych przypadków przestępców oraz ich resocjalizacja.
3. Kryminologię teoretyczną – opracowywanie teorii na temat przestępczości.
4. Kryminologię stosowaną – analiza statystyk przestępczości i skuteczności polityki kryminalnej.
5. Kryminologię porównawczą – analiza przestępczości w różnych krajach i kulturach.
6. Kryminologia penitencjarna: Skupia się na systemie więziennym i resocjalizacji przestępców.

Przestępstwo: Czyn zabroniony przez prawo pod groźbą kary (np. kradzież, oszustwo, zabójstwo).
Przestępczość: Zjawisko społeczne polegające na popełnianiu przestępstw w określonej grupie lub społeczeństwie.
Sprawca: Osoba, która świadomie i celowo popełnia czyn zabroniony.
Ofiara: Osoba pokrzywdzona w wyniku przestępstwa.
Recydywa: Ponowne popełnienie przestępstwa przez osobę wcześniej skazaną.
Profilowanie kryminalne: Analiza cech sprawcy na podstawie czynów i pozostawionych śladów.
Resocjalizacja: Proces przywracania przestępców do społeczeństwa poprzez edukację lub terapię.
Prewencja kryminalna: Zapobieganie przestępczości poprzez kampanie społeczne, edukację i odstraszanie karą.

Prawo: Definiuje i penalizuje czyny przestępcze, bada skuteczność prawa w ograniczaniu przestępczości.
Socjologia: Analizuje wpływ struktury społeczeństwa na przestępczość (np. przestępczość w dzielnicach o wysokim bezrobociu).
Psychologia: Bada motywy sprawców, zaburzenia psychiczne, wpływ traumy na ofiary oraz pomaga w profilowaniu sprawców.
Ekonomia: Analizuje związek między sytuacją gospodarczą a przestępczością (np. wzrost oszustw w czasie pandemii COVID-19).
Kryminalistyka: Analiza śladów pozostawionych przezestępstwa.
Medycyna sądowa: Sekcje zwłok, badania toksykologiczne, ocena stanu psychicznego ofiar i sprawców.
Neurobiologia: Bada wpływ uszkodzeń mózgu na skłonność do agresji.

Metody ilościowe:
- Analiza statystyk przestępczości (np. wzrost kradzieży w czasie kryzysu gospodarczego).
- Badanie "ciemnej liczby przestępstw" – przestępstw niezgłoszonych (np. przemoc domowa).
Metody jakościowe:
- Wywiady z przestępcami, ofiarami, funkcjonariuszami służb.
- Studium przypadku – analiza konkretnych spraw kryminalnych (np. seryjni zabójcy).
Metody eksperymentalne:
- Testowanie skuteczności programów resocjalizacyjnych.
- Badanie wpływu przemocy w mediach na zachowania (np. eksperyment Bandury z lalką Bobo).

Oszustwa na Blika: Manipulacja ofiarami poprzez socjotechnikę, np. podszywanie się pod policjanta lub pracownika banku.
Oszustwa matrymonialne: Wyłudzanie pieniędzy od starszych osób poprzez podszywanie się za członków rodziny.
Oszustwa podatkowe: Wyłudzenia VAT, tzw. "karuzele podatkowe" (np. wyłudzenie 800 mln zł w Polsce w2018 roku).
Oszustwa w sporcie: Doping, fałszerstwa wyników (np. Lance Armstrong, Dora Ratjen).
Oszustwa korporacyjne: Manipulacje finansowe (np. afera Volkswagena z emisją spalin).

Kryminologia to interdyscyplinarna nauka, która bada przyczyny, skutki i zapobieganie przestępczości.
Współpracuje z prawem, socjologią, psychologią, ekonomią, kryminalistyką i medycyną.
Metody badawcze obejmują analizy statystyczne, wywiady, studium przypadku oraz eksperymenty.
Przykłady przestępczości ekonomicznej pokazują, jak ważne jest zrozumienie motywacji sprawców i skuteczne zapobieganie przestępczości.