2 Subkultury przestępcze

Subkultury przestępcze¶

Subkultury przestępcze to alternatywne systemy norm i wartości społecznych, które powstają w opozycji do dominującego porządku społecznego. Tworzą one własne reguły postępowania, język, symbole oraz strukturę hierarchiczną, często odzwierciedlającą potrzebę przynależności, lojalności oraz kontroli nad terytorium lub grupą.

Przykładowe subkultury przestępcze¶

Gangi młodzieżowe – często powstające na marginesie społeczeństwa, stanowią alternatywę dla tradycyjnych instytucji wychowawczych. Działają lokalnie, a ich aktywność obejmuje kradzieże, rozboje, handel narkotykami czy przemoc.
Subkultury więzienne – charakteryzują się własnym kodeksem moralnym, hierarchią i regułami przetrwania. Przykładem są tzw. „grypsy”, czyli specyficzna forma komunikacji pisemnej między więźniami.
Subkultury internetowe (cyberprzestępcy) – grupy działające głównie w środowisku cyfrowym, zajmujące się m.in. phishingiem, włamaniami do systemów informatycznych, ransomware, kradzieżą danych czy oszustwami finansowymi online.
Zorganizowana przestępczość – obejmuje bardziej strukturalnie rozwinięte formy działalności przestępczej:
- Mafie – grupy rodzinne z silną hierarchią i strukturą lojalności. Posiadają długoterminową strategię i szeroki wachlarz działalności przestępczej.
- Gangi – bardziej lokalne, często mniej zorganizowane niż mafie, koncentrujące się na brutalnych przestępstwach, takich jak wymuszenia, napady, czy handel narkotykami.

Różnice w przestępczości na wsi i w mieście¶

Miasto¶

Anonimowość – sprzyja ukrywaniu przestępstw i utrudnia identyfikację sprawców.
Większe rozwarstwienie społeczne – może prowadzić do napięć społecznych i marginalizacji, co sprzyja przestępczości.
Wyższe tempo życia i stres – mogą zwiększać impulsywność i konflikty.
Obecność dzielnic zdegradowanych – koncentracja biedy i braku nadzoru społecznego sprzyja działalności przestępczej.

Wieś¶

Większe znaczenie społeczne przestępstw – przez małą społeczność przestępstwo staje się bardziej widoczne i piętnowane.
Niższy poziom przestępczości – wynika z większej kontroli społecznej oraz relatywnie mniejszej liczby okazji przestępczych.

Przestępczość zorganizowana i gospodarcza¶

To formy przestępczości, które wykazują wysoki stopień profesjonalizacji, struktury organizacyjnej oraz wpływu na gospodarkę i państwo.

Cechy przestępczości zorganizowanej¶

Wpływ na gospodarkę – destabilizuje rynek, obniża zaufanie do instytucji.
Rozwój po prywatyzacji – transformacja systemowa w Europie Środkowo-Wschodniej (w tym w Polsce) sprzyjała wzrostowi przestępczości gospodarczej.
Międzynarodowe powiązania – struktury przestępcze często działają transgranicznie (np. kartele narkotykowe, mafie włoskie, rosyjskie, chińskie).
Hierarchiczność i zorganizowanie – przypominają struktury korporacyjne z jasnym podziałem ról i obowiązków.
Długoterminowe planowanie i specjalizacja – działalność obejmuje wiele sektorów i wykorzystuje specjalistów z różnych dziedzin (np. prawników, księgowych, informatyków).
Korupcja i infiltracja – powiązania ze światem polityki, biznesu i instytucji publicznych.

Mafie¶

Działają w oparciu o struktury rodzinne i lojalnościowe.
Przykłady: Cosa Nostra (Sycylia), ’Ndrangheta (Kalabria), Camorra (Neapol).
Stosują kodeksy milczenia (omertà), zasady inicjacji, rytuały.
Ich działalność obejmuje: haracze, handel narkotykami, pranie pieniędzy, infiltrację przetargów publicznych.

Gangi¶

Mniej zhierarchizowane niż mafie, często działające na poziomie lokalnym.
Zajmują się głównie:
- handlem narkotykami,
- wymuszeniami,
- rozbojami,
- działalnością uliczną (graffiti, walki terytorialne).

Kartele narkotykowe¶

Operują głównie w Ameryce Południowej i Środkowej (np. Meksyk, Kolumbia).
Cechują się ekstremalną przemocą i posiadaniem własnych armii lub bojówek.
Kontrolują całe regiony, wpływają na politykę, wojsko i społeczeństwo.

Pranie pieniędzy¶

Pranie pieniędzy to proces legalizacji środków pochodzących z działalności przestępczej poprzez ich wprowadzenie do legalnego obrotu.

Etapy prania pieniędzy¶

Lokowanie (placement) – fizyczne umieszczenie nielegalnych środków w systemie finansowym (np. wpłaty gotówkowe do banków, zakup żetonów w kasynach).
Maskowanie (layering) – zaciemnienie śladów pochodzenia pieniędzy przez liczne transakcje, przelewy między kontami, firmami offshore.
Integracja (integration) – wprowadzenie „wypranych” środków do legalnej gospodarki (np. zakup nieruchomości, luksusowych dóbr, firm).

Typowe techniki¶

Zakładanie firm „na słupa”
Wykorzystanie kryptowalut (trudne do śledzenia transakcje)
Kasyna i hazard
Inwestycje w dzieła sztuki, samochody luksusowe, biżuterię

Oszustwa finansowe¶

Wyłudzenia VAT – fikcyjne faktury, tzw. karuzele podatkowe.
Piramidy finansowe (Ponzi, MLM) – systemy oparte na pozyskiwaniu nowych uczestników, gdzie zyski pierwszych są wypłacane z wpłat kolejnych.
Fałszerstwa dokumentów – podrobione faktury, wnioski kredytowe, dokumenty tożsamości.
Oszustwa w białych kołnierzykach (white-collar crime) – przestępstwa popełniane przez osoby na stanowiskach zaufania (menedżerowie, urzędnicy): defraudacje, manipulacje księgowe, łapownictwo.

Polecane filmy (kino kryminalne i gangsterskie)¶

Jak zostałem gangsterem – film inspirowany losami polskich gangsterów lat 90., ukazujący genezę zorganizowanej przestępczości.
Miasto prywatne – klasyka polskiego kina sensacyjnego, obraz przestępczości w realiach transformacji ustrojowej.
Alfabet Mafii – serial dokumentalny prezentujący historie i mechanizmy działania polskiej mafii.