1 Wiedza i nauka

Kluczowe zagadnienia

1. Wiedza

• Definicja: Wiedza to ogół wiadomości i informacji wraz z umiejętnością ich wykorzystywania. Dotyczy wszystkiego, co nas otacza lub jest w zakresie poznania rozumu ludzkiego.
• Postacie wiedzy:
  1. Sprawność praktyczna: Odpowiedź na pytanie, jak coś zrobić (np. jak zrobić omlet, jak zmienić dętkę w rowerze).
  2. Informacje faktograficzne: Ogólne zasady funkcjonowania świata (np. słońce to gwiazda, woda zamarza poniżej 0°C).
  3. Wypowiedzi oceniające: Odnoszą się do poczucia estetyki, norm społecznych i prawnych (np. "to dzieło sztuki jest piękne", "to zachowanie było niewłaściwe").
  4. Wypowiedzi normatywne: Wskazują, jak zachowywać się w konkretnych sytuacjach (np. "ustępuj miejsca osobom starszym", "na przejściu dla pieszych należy się zatrzymać").

2. Typy wiedzy

• Wiedza potoczna: Zdobywana w codziennym życiu, oparta na osobistych doświadczeniach i intuicji. Nie jest systematyczna ani weryfikowalna naukowo.
• Wiedza naukowa: Systematyczna, oparta na badaniach i metodologii naukowej. Charakteryzuje się weryfikowalnością, obiektywnością i powtarzalnością.
• Wiedza obiektywna: Niezależna od opinii i przekonań, oparta na faktach.
• Wiedza subiektywna: Wynika z indywidualnych doświadczeń, emocji i interpretacji.
• Wiedza techniczna: Praktyczne wykorzystanie technologii i umiejętności.
• Wiedza spekulatywna: Hipotetyczna, związana z filozofią, religią lub przyszłością.
• Wiedza racjonalna: Oparta na logice i analizie.
• Wiedza irracjonalna: Oparta na emocjach, intuicji i wierzeniach.
• Wiedza błędna: Opiera się na nieprawdziwych informacjach i błędnych założeniach.
• Niewiedza (antywiedza): Stan ignorancji wynikający z braku dostępu do informacji lub celowego odrzucenia wiedzy.`

3. Nauka

• Definicja: Uporządkowana wiedza, stanowiąca własność rozumu ludzkiego.
• Funkcje nauki:
  1. Funkcjonalna: Proces zdobywania wiedzy o świecie.
  2. Filozoficzna: Analiza natury, istoty i granic poznania.
  3. Badawcza: Badanie nauki z perspektywy jej istoty (metanauka).
• Nauka jako wytwór kulturowy: Składa się z twierdzeń, przekonań, operacji poznawczych i ludzi prowadzących badania.
• Elementy nauki:
  1. Wiedza naukowa.
  2. Działalność naukowo-badawcza.
  3. Badacze i naukowcy.
  4. Instytucje naukowe.
  5. Świadomość naukowa.
  6. Naukowa siła wytwórcza (wpływ na rozwój gospodarczy i technologiczny).

4. Badania naukowe

• Badania podstawowe: Mają na celu poszukiwanie nowej wiedzy i odkrywanie fundamentalnych praw. Nie są ukierunkowane na praktyczne wdrożenia.
• Badania stosowane: Rozwiązują problemy praktyczne, wykorzystując wiedzę z badań podstawowych.
• Badania rozwojowe: Opracowują technologie i produkty na podstawie wyników badań stosowanych.
• Badania wdrożeniowe: Implementują wyniki badań rozwojowych w praktyce przemysłowej, gospodarczej i społecznej.

5. Metoda badawcza

• Definicja: Świadomy i konsekwentny sposób postępowania w procesie badawczym. Obejmuje czynności z użyciem określonych narzędzi i technik badawczych.
• Cechy metody badawczej:
  1. Adekwatność do hipotezy badawczej.
  2. Kompatybilność z technikami badawczymi.
  3. Ułatwianie określenia hipotez roboczych lub prawidłowości.

6. Metodologia nauk

• Definicja: Dziedzina wiedzy zajmująca się analizą, oceną i doskonaleniem metod badawczych stosowanych w różnych naukach.
• Cel: Zapewnienie naukowości badań poprzez systematyczne podejście do zdobywania wiedzy.
• Metodologia węższym znaczeniu: Ogólne podejście do badań empirycznych w poszczególnych dyscyplinach nauki.