Pamięć i Uczenie się - Podstawy Psychologii Poznawczej

Wprowadzenie

Pamięć jest jedną z najważniejszych funkcji poznawczych mózgu, która umożliwia rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczeń. Bez pamięci nie bylibyśmy świadomi własnej tożsamości ani nie potrafilibyśmy funkcjonować w codziennym życiu.

Definicje Pamięci

Różni badacze definiują pamięć w nieco odmienny sposób: - Maruszewski: wielofazowy proces odpowiedzialny za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia - Włodarski: zdolność kodowania, magazynowania i wydobywania informacji - Tulving: hipotetyczny system w mózgu przechowujący informacje jako metafora magazynu - Anderson: wewnętrzny spis informacji i reprezentacji wcześniejszego doświadczenia

Fazy Procesu Pamięciowego

1. Kodowanie (zapamiętywanie)
2. Wprowadzanie informacji do pamięci
3. Może być automatyczne lub kontrolowane

4. Skuteczniejsze gdy informacje mają sens i kontekst

5. Magazynowanie (przechowywanie)

6. Tworzenie trwałej bazy dla informacji

7. Różne systemy pamięciowe o różnej pojemności i czasie przechowywania

8. Wydobywanie (przypominanie)

9. Przywoływanie przechowywanych informacji
10. Uświadamianie sobie zapamiętanych treści

Rodzaje Pamięci

1. Pamięć Sensoryczna (ultrakrótka)

• Trwa poniżej 0,5 sekundy
• Związana z procesem postrzegania
• Rodzaje:
• Ikoniczna (wzrokowa)
• Echoiczna (słuchowa)
• Dotykowa, węchowa, smakowa

2. Pamięć Krótkotrwała (robocza)

• Trwa kilka-kilkanaście sekund
• Ograniczona pojemność
• Służy do tymczasowego przechowywania informacji
• Podstawa procesów poznawczych

3. Pamięć Długotrwała

A. Pamięć Deklaratywna (jawna)

• Semantyczna (faktograficzna)
• Wiedza o świecie

• Pojęcia, fakty, reguły

• Epizodyczna (autobiograficzna)

• Wydarzenia z życia osobistego
• Określona w czasie i przestrzeni

B. Pamięć Niedeklaratywna (utajona)

• Proceduralna
• Umiejętności motoryczne

• Nawyki, procedury

• Warunkowanie

• Klasyczne

• Instrumentalne

• Torowanie

• Wpływ wcześniejszych bodźców na późniejsze reakcje

Czynniki Wpływające na Pamięć

1. Emocje
2. Silne emocje ułatwiają zapamiętywanie

3. Szczególnie skuteczne przy wydarzeniach traumatycznych

4. Powtarzanie

5. Kluczowe dla przeniesienia do pamięci długotrwałej

6. Efektywniejsze przy aktywnym przetwarzaniu informacji

7. Kontekst i znaczenie

8. Łatwiej zapamiętujemy informacje powiązane i znaczące
9. Istotna rola skojarzeń

Praktyczne Zastosowania

• Techniki uczenia się (np. mapy myśli)
• Kodowanie podwójne (słowno-obrazowe)
• Mnemotechniki
• Aktywne powtarzanie materiału

Podsumowanie

Pamięć jest złożonym procesem poznawczym, który wymaga współdziałania różnych systemów pamięciowych. Skuteczne uczenie się wymaga świadomego wykorzystania mechanizmów pamięciowych i stosowania odpowiednich strategii zapamiętywania.