Zaburzenia ze spektrum autyzmu

Zespół Savanta

Zespół Savanta to rzadka odmiana autyzmu, charakteryzująca się nadzwyczajnymi zdolnościami w jednej lub kilku dziedzinach, przy jednoczesnym występowaniu trudności typowych dla autyzmu.

Charakterystyka:

• Niezwykłe zdolności pamięciowe
• Umiejętność wykonywania skomplikowanych obliczeń w pamięci
• Zdolność do podawania dnia tygodnia dla dowolnej daty
• Często występujące uzdolnienia artystyczne lub muzyczne

Przykłady zdolności:

1. Zapamiętywanie ogromnych ilości informacji
2. Błyskawiczne obliczanie dat
3. Nadzwyczajne umiejętności w dziedzinie sztuki lub muzyki

Inne cechy autyzmu

Fiksacje

Osoby z autyzmem często doświadczają intensywnych zainteresowań lub fiksacji na konkretnych tematach lub przedmiotach.

Trudności z adaptacją do zmian

Autyści często preferują rutynę i mogą mieć problemy z dostosowaniem się do nagłych zmian w otoczeniu lub planie dnia.

Nadwrażliwość sensoryczna

• Mizofonia: nadwrażliwość na określone dźwięki
• Trudności z tolerowaniem intensywnych bodźców wzrokowych, dotykowych lub zapachowych

Zaburzenia zachowań społecznych

• Trudności w rozumieniu niepisanych zasad społecznych
• Problemy z interpretacją mowy ciała i wyrażeń twarzy
• Trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych

Maskowanie objawów

Statystycznie kobiety z autyzmem lepiej maskują objawy, co może prowadzić do późniejszej lub błędnej diagnozy.

Uzależnienia

Wpływ alkoholizmu na rodzinę

W rodzinach, gdzie występuje problem alkoholowy, dzieci często przyjmują jeden z dwóch skrajnych wzorców zachowań:

1. Uzależnienie: Powielanie wzorca rodzica i rozwijanie własnego problemu alkoholowego
2. Abstynencja: Całkowite odrzucenie alkoholu jako reakcja na negatywne doświadczenia z dzieciństwa

Mechanizmy uzależnienia

Uwarunkowanie

• Kluczowy element w rozwoju uzależnienia
• Polega na kojarzeniu pozytywnych lub negatywnych emocji z używką
• Prowadzi do automatycznego sięgania po substancję w określonych sytuacjach emocjonalnych

Trudności w leczeniu

• Złożoność mechanizmów uzależnienia
• Konieczność zmiany głęboko zakorzenionych wzorców zachowań
• Potrzeba długotrwałej terapii i wsparcia

Resocjalizacja i system penitencjarny

Recydywa

Recydywa, czyli powrót do przestępstwa, często wynika z braku skutecznej resocjalizacji.

Przyczyny:

• Nieefektywne programy resocjalizacyjne
• Brak wsparcia po opuszczeniu zakładu karnego
• Trudności w readaptacji społecznej
• Zaburzenia psychiczne u więźniów utrudniające proces resocjalizacji

Modele resocjalizacji

Model polski (historycznie)

• W PRL skupiano się na surowej karze
• Mniejszy nacisk na readaptację społeczną

Model skandynawski (np. Norwegia)

• Skupienie na przystosowaniu do życia w społeczeństwie
• Edukacja więźniów
• Programy rozwijające umiejętności zawodowe
• Humanitarne warunki odbywania kary

Skuteczność resocjalizacji

Czynniki wpływające na skuteczność:

1. Silna osobista motywacja skazanego
2. Odpowiednie programy terapeutyczne
3. Wsparcie po opuszczeniu zakładu karnego
4. Możliwości zatrudnienia i edukacji

Trudności:

• Szczególnie trudna resocjalizacja recydywistów
• Wyzwania w resocjalizacji osób skazanych za ciężkie przestępstwa (np. morderstwa)

Ustawa o "bestiach" w Polsce

• Wprowadzona po zniesieniu kary śmierci
• Dotyczy osób skazanych wcześniej na karę śmierci, zamienioną na 25 lat pozbawienia wolności
• Umożliwia umieszczenie takich osób w ośrodku w Gostyninie na czas nieokreślony
• Kontrowersyjna z punktu widzenia praw człowieka

Przemoc domowa

Formy przemocy domowej:

1. Przemoc psychologiczna

   • Zastraszanie
   • Manipulacja
   • Poniżanie
   • Izolacja społeczna

   • Przemoc fizyczna

   • Bicie

   • Popychanie
   • Szarpanie
   • Inne formy fizycznego krzywdzenia

   • Przemoc ekonomiczna

   • Kontrola finansów

   • Ograniczanie dostępu do pieniędzy
   • Zmuszanie do pracy lub zakazywanie pracy

Współwystępowanie form przemocy

Przemoc ekonomiczna często towarzyszy przemocy psychologicznej lub fizycznej, rzadko występuje samodzielnie.

Zaburzenia afektywne

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe (ChAD)

Charakterystyka:

• Naprzemienne występowanie epizodów maniakalnych i depresyjnych
• Okresy wahań nastroju trwają zazwyczaj około dwóch tygodni
• Możliwa przewaga okresów manii lub depresji

Zaburzenie osobowości z pogranicza (Borderline)

Charakterystyka:

• Krótsze okresy wahań nastroju w porównaniu do ChAD
• Intensywny lęk przed opuszczeniem
• Niestabilne relacje interpersonalne
• Impulsywność

Test diagnostyczny:

Obserwacja reakcji pacjenta na krótkotrwałe pozostawienie go samego może pomóc w diagnozie borderline.

Różnice między ChAD a Borderline:

1. Długość cykli zmian nastroju
2. Reakcja na separację
3. Stabilność relacji interpersonalnych

Diagnostyka chorób psychicznych

Testy diagnostyczne

• Zawierają pytania kontrolne
• Mają mechanizmy wykrywające symulację
• Trudno jest skutecznie symulować chorobę psychiczną podczas profesjonalnej diagnozy

Klasyfikacja chorób psychicznych w Polsce

• Aktualnie stosowana klasyfikacja: ICD-10
• Trwa proces przechodzenia na nowszą wersję: ICD-11

Lęk i strach

Różnice między lękiem a strachem:

• Strach: reakcja na konkretne, realne zagrożenie
• Lęk: uczucie niepokoju bez wyraźnej przyczyny, często irracjonalne

Terapia lęku:

• Unikanie lęku wzmacnia go
• Zalecane jest stopniowe oswajanie się z sytuacjami lękowymi (ekspozycja)

Wpływ stresu i traumy

Długotrwały stres:

• Może prowadzić do zmian w DNA
• Wpływa na ekspresję genów

Transgeneracyjny przekaz traumy:

• Wnuki ofiar Holokaustu wykazują większą podatność na stres
• Zmiany epigenetyczne mogą być dziedziczone

Trauma w dzieciństwie:

• Może zwiększać ryzyko zachowań kryminalnych w przyszłości
• Wpływa na rozwój mózgu i regulację emocji

Wyuczona bezradność:

• Stan, w którym osoba uczy się, że nie ma kontroli nad sytuacją
• Może prowadzić do bierności i depresji

Aspekty prawne

Znęcanie się:

• Przestępstwo ścigane z urzędu
• Wymaga interwencji organów ścigania po otrzymaniu zgłoszenia

Diagnoza i wygląd zewnętrzny

• Wygląd fenotypowy nie zawsze wskazuje na zaburzenia psychiczne
• Niektóre choroby, jak zaburzenia odżywiania czy alkoholizm, mogą być trudne do rozpoznania na podstawie samego wyglądu
• Profesjonalna diagnoza wymaga kompleksowej oceny przez specjalistę