W 2 Od pitagorejczyków do Sokratesa
I. Pitagorejczycy i ich filozofia
1. Koncepcja arche
- Definicja: Liczba jako podstawowa zasada rzeczywistości
- Filolaos (V w. p.n.e.) połączył:
- Teorię przeciwieństw Anaksymandra
- Koncepcję harmonii muzycznej
- Liczba jako harmonia dwóch przeciwieństw:
- Bezkres (apeiron) - nieokreślone, nieograniczone
- Granica - to, co określa i ogranicza
2. Dynamizm pitagorejski
- Hierarchiczny rozwój bytów:
- Punkty (wymiar zerowy)
- Linie (jeden wymiar)
- Figury (dwa wymiary)
- Bryły (trzy wymiary)
- Ciała fenomenalne (cztery wymiary - włączając czas)
3. Koncepcja religijna
- Wiara w nieśmiertelność duszy
- Metempsychoza (wędrówka dusz)
- Zasady życia wspólnotowego:
- Dieta wegetariańska
- Abstynencja
- Życzliwość wobec wszystkich istot żywych
- Zakaz noszenia ubrań ze skóry zwierząt
4. Muzyka sfer
- Koncepcja harmonii wszechświata
- Planety osadzone na sferach wydających dźwięki
- Trzy podstawowe interwały: kwinta, kwarta, oktawa
- Muzyka sfer jako element oczyszczenia duszy (katharsis)
II. Sofiści
1. Charakterystyka ogólna
- Wędrowni nauczyciele w V w. p.n.e.
- Pierwsi płatni nauczyciele kultury humanistycznej
- Główni przedstawiciele:
- Protagoras z Abdery
- Gorgiasz
- Prodikos
- Hippiasz
2. Główne koncepcje
- Relatywizm poznawczy: "Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy" (Protagoras)
- Konwencjonalizm: normy społeczne jako wynik umowy
- Praktyczny charakter nauczania:
- Retoryka
- Etyka
- Polityka
- Język
III. Sokrates
1. Podstawowe koncepcje
- Utożsamienie duszy z rozumem
- Cnota (arete) jako wiedza etyczna
- Jedność wiedzy i działania
2. Metoda sokratejska
- Dialektyka
- Majeutyka (metoda położnicza)
- "Wiem, że nic nie wiem" - postawa intelektualna
3. Etyka
- Cnota jako wiedza o tym, co piękne i dobre
- Wiedza jako warunek właściwego postępowania
- Imperatyw poznania samego siebie
4. Źródła wiedzy o Sokratesie
- Dialogi Platona
- Pisma Ksenofonta
- Komedia Arystofanesa
- Pisma Arystotelesa
Podsumowanie
- Pitagorejczycy wprowadzili matematyczne rozumienie świata
- Sofiści zapoczątkowali humanistyczny zwrot w filozofii
- Sokrates położył fundamenty pod etykę racjonalistyczną