Przejdź do treści

Kara śmierci na świecie i w Polsce

Kara śmierci na świecie

Obecna sytuacja

  1. W 2023 roku 16 krajów wykonało co najmniej jedną karę śmierci, w porównaniu do 20 krajów w 2022 roku.
  2. Obecnie kara śmierci jest prawnie możliwa w 25 krajach na świecie.
  3. Najbliżej Polski kara śmierci jest wykonywana na Białorusi.

Statystyki i trendy

  1. Chiny mają zdecydowanie najwięcej egzekucji, choć dokładne liczby nie są znane ze względu na tajność danych.

  2. Bliski Wschód jest regionem, gdzie kara śmierci jest często stosowana:

    • Arabia Saudyjska: metody egzekucji obejmują ukamienowanie i ścięcie mieczem.
    • Iran i Egipt: stosują karę śmierci, w tym wobec nieletnich.
    • Metody egzekucji w regionie obejmują głównie rozstrzelanie i powieszenie.
    • Rocznie na Bliskim Wschodzie wykonuje się setki egzekucji, choć dokładne liczby są trudne do ustalenia.
    • W 2020 roku Arabia Saudyjska zniosła publiczną chłostę i karę śmierci dla nieletnich, zastępując ją 10-letnią odsiadką w specjalnym ośrodku dla nieletnich.

Przyczyny stosowania kary śmierci

Globalnie, kara śmierci jest najczęściej stosowana za:

  1. Przestępstwa narkotykowe
  2. Morderstwa
  3. Działania polityczne (szczególnie na Bliskim Wschodzie)

Historia

Kara śmierci była stosowana praktycznie od zawsze w różnych kulturach i cywilizacjach.

Kara śmierci w Stanach Zjednoczonych

Historia i prawodawstwo

  1. 1972 rok: Sąd Najwyższy USA uznał karę śmierci za zbyt arbitralną i ją wycofał.
  2. 1976 rok: Sąd Najwyższy przywrócił możliwość stosowania kary śmierci, pozostawiając decyzję poszczególnym stanom.
  3. 2005 rok: Sąd Najwyższy uznał stosowanie kary śmierci wobec osób poniżej 18 roku życia za niezgodne z konstytucją.

Obecna sytuacja

  1. 24 stany stosują karę śmierci
  2. 23 stany zniosły karę śmierci
  3. 3 stany wprowadziły moratorium (czasowe zawieszenie wykonywania kary śmierci)

Metody egzekucji

  1. Zastrzyk z trucizną (najczęściej stosowana metoda)
  2. Krzesło elektryczne
  3. W stanie Utah dodatkowo: komora gazowa, powieszenie, rozstrzelanie

Koszty

Kara śmierci w USA jest bardzo kosztowna ze względu na długi proces apelacyjny i utrzymywanie więźnia przez wiele lat (nawet kilkanaście) przed wykonaniem wyroku.

Ciekawostki

  1. Przed 2005 rokiem możliwe było wykonywanie kary śmierci na nieletnich. W stanie Indiana minimalny wiek wynosił 10 lat.
  2. Niektóre egzekucje są transmitowane w telewizji, pełniąc rolę odstraszającą i będąc swoistymi "igrzyskami dla ludu".

Kara śmierci w Polsce

Historia

  1. Do XIII wieku: kara śmierci wykonywana na podstawie prawa zwyczajowego.
  2. Od XIII wieku: oparta na niemieckim prawie miejskim.
  3. Często wykorzystywana przez Kościółdo egzekucji heretyków.
  4. 1787 rok: pierwsze postulaty zniesienia kary śmierci.
  5. Okres zaborów: kara śmierci wykonywana we wszystkich zaborach.

II Rzeczpospolita

  1. 1918-1932: obowiązywały prawa odziedziczone po zaborcach.
  2. 1932 rok: wprowadzenie nowego polskiego prawa karnego, które nadal przewidywało karę śmierci (duży wpływ prawa z zaboru austriackiego).

II Wojna Światowa

Kara śmierci wykonywana m.in. za zdradę narodu i dezercję.

Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL)

  1. Wprowadzenie zunifikowanego Kodeksu Karnego, wzorowanego na prawie radzieckim, dostosowanego do polskich realiów.
  2. Częste pokazowe procesy, gdzie zmuszano oskarżonych do przyznania się do winy poprzez tortury, a następnie skazywano na śmierć.
  3. Po wojnie na Cytadeli w Poznaniu qpublicznie wieszano niemieckich zbrodniarzy wojennych.
  4. 1982 rok (stan wojenny): rozszerzono możliwość stosowania kary śmierci do 80 różnych przestępstw.

Zniesienie kary śmierci

  1. 1988 rok: ostatnia egzekucja w Polsce.
  2. 1989 rok: wprowadzenie moratorium na wykonywanie kary śmierci, zamiana wyroków śmierci na 25 lat więzienia.
  3. 1997 rok: oficjalne zniesienie kary śmierci, wprowadzenie nowej konstytucji.
  4. 2001 rok: Polska podpisuje konwencję zabraniającą stosowania kary śmierci (warunek wstąpienia do UE).

Obecna sytuacja

  1. Kara śmierci jest zakazana w Polsce.
  2. Około 60% Polaków nadal popiera karę śmierci.
  3. Wprowadzenie kary śmierci wymagałoby wypowiedzenia wielu umów międzynarodowych i wyjścia z organizacji takich jak UE czy Rada Europy, coczyni to praktycznie niemożliwym.

Alternatywy dla kary śmierci

  1. Dożywotnie pozbawienie wolności
  2. 25 lat więzienia
  3. Resocjalizacja
  4. Inne ośrodki zamknięte

Dodatkowe informacje

Moratorium

Moratorium to czasowe zawieszenie wykonywania kary śmierci, bez jej formalnego zniesienia. Państwo, które wprowadza moratorium, zobowiązuje się do niewydawania i niewykonywania wyroków śmierci, ale nie zmienia prawa, które nadal dopuszcza taką karę.

Ustawa o "bestiach"

Ustawa o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, potocznie zwana "ustawą o bestiach", została wprowadzona w Polsce w 2013 roku. Jej celem było rozwiązanie problemu przestępców skazanych na karę śmierci przed jej zniesieniem, którzy po odbyciu 25-letniego wyroku (na który zamieniono karę śmierci) mieli wyjść na wolność, a uznawano ich za nadal niebezpiecznych dla społeczeństwa. Ustawa umożliwia umieszczenie takich osób w zamkniętym ośrodku lub objęcie ich nadzorem prewencyjnym po odbyciu kary.