Bezpieczeństwo państwa - definicje i typologia

Pojęcie i istota bezpieczeństwa

• Bezpieczeństwo jest jedną z najważniejszych potrzeb człowieka Przykład: Potrzeba schronienia, stabilności finansowej, ochrony zdrowia

• Wraz z rozwojem cywilizacji pojawiają się nowe zagrożenia Przykład: Cyberprzestępczość, terroryzm międzynarodowy, globalne ocieplenie

• Bezpieczeństwo należy rozpatrywać w aspekcie wewnętrznym i zewnętrznym oraz w wymiarach:

• jednostkowym (np. bezpieczeństwo osobiste)
• grupowym (np. bezpieczeństwo społeczności lokalnej)
• narodowym (np. ochrona interesów narodowych)
• państwowym (np. integralność terytorialna)

• międzynarodowym (np. sojusze militarne, organizacje międzynarodowe)

• Bezpieczeństwo jest pojęciem wieloznacznym, używanym zarówno w języku potocznym jak i naukowym Definicja: Stan dający poczucie pewności i gwarancję jego zachowania oraz szansę na doskonalenie

• Etymologia: łac. securitas (sine - bez, cura - zmartwienie, strach) Znaczenie: Brak zmartwień, poczucia strachu

• Według Maslowa bezpieczeństwo jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka Przykład: W hierarchii potrzeb Maslowa bezpieczeństwo znajduje się na drugim poziomie, zaraz po potrzebach fizjologicznych

Typologia bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo można podzielić według różnych kryteriów:

1. Podmiotowe:
2. indywidualne (np. ochrona życia i zdrowia jednostki)
3. grupowe (np. bezpieczeństwo rodziny, społeczności lokalnej)
4. narodowe (np. ochrona tożsamości narodowej)

5. międzynarodowe (np. utrzymanie pokoju światowego)

6. Przedmiotowe:

7. polityczne (np. stabilność systemu politycznego)
8. wojskowe (np. zdolność obronna państwa)
9. gospodarcze (np. stabilność ekonomiczna)
10. społeczne (np. ochrona praw obywatelskich)
11. kulturowe (np. ochrona dziedzictwa kulturowego)
12. ekologiczne (np. ochrona środowiska naturalnego)

13. informacyjne (np. ochrona danych osobowych)

14. Przestrzenne:

15. lokalne (np. bezpieczeństwo w gminie)
16. subregionalne (np. bezpieczeństwo województwa)
17. regionalne (np. bezpieczeństwo Europy Środkowej)
18. ponadregionalne (np. bezpieczeństwo Unii Europejskiej)

19. globalne (np. przeciwdziałanie zmianom klimatycznym)

20. Czasowe:

21. stan bezpieczeństwa (np. aktualny poziom zagrożeń)

22. proces bezpieczeństwa (np. długofalowe działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa)

23. Sposób organizacji:

24. unilateralne:
    • hegemonizm (np. dominacja jednego mocarstwa)
    • izolacjonizm (np. polityka nieangażowania się w sprawy międzynarodowe)
    • neutralność (np. status Szwajcarii)
25. multilateralne:
    • sojusze (np. NATO)
    • bezpieczeństwo zbiorowe (np. system ONZ)

Zagrożenia bezpieczeństwa

Główne rodzaje zagrożeń:

• Militarne
• Polityczne
• Ekonomiczne
• Społeczne
• Ekologiczne
• Asymetryczne

Zagrożenia militarne

Definicja: Możliwość użycia siły militarnej przeciwko państwu

• Wojna (np. konflikt zbrojny między państwami)
• Agresja zbrojna (np. atak jednego państwa na drugie)
• Kryzysy i konflikty lokalne (np. wojna domowa)
• Nadmierna koncentracja potencjału obronnego (np. wyścig zbrojeń)
• Rozprzestrzenianie broni masowego rażenia (np. proliferacja broni jądrowej)

Zagrożenia polityczne

Definicja: Działania podważające stabilność systemu politycznego państwa

• Obalenie legalnych władz (np. zamach stanu)
• Naruszenie stabilności państwa (np. masowe protesty)
• Podważenie pozycji państwa na arenie międzynarodowej (np. sankcje dyplomatyczne)

Zagrożenia ekonomiczne

Definicja: Zjawiska negatywnie wpływające na gospodarkę państwa

• Wzrost kosztów utrzymania (np. inflacja)
• Wzrost bezrobocia (np. masowe zwolnienia)
• Spadek produkcji (np. recesja gospodarcza)
• Terroryzm ekonomiczny (np. ataki spekulacyjne na walutę)

Zagrożenia społeczne

Definicja: Zjawiska zagrażające strukturze społecznej i dobrostanowi obywateli

• Naruszenia praw człowieka (np. ograniczanie wolności słowa)
• Dyskryminacja mniejszości (np. nierówne traktowanie grup etnicznych)
• Patologie społeczne (np. przestępczość, narkomania)
• Masowe migracje (np. kryzys uchodźczy)
• Kryzysy demograficzne (np. starzenie się społeczeństwa)

Zagrożenia ekologiczne

Definicja: Zjawiska zagrażające środowisku naturalnemu i zdrowiu ludzi

• Niekontrolowana eksploatacja zasobów naturalnych (np. wylesianie)
• Zanieczyszczenie środowiska (np. smog)
• Katastrofy naturalne i przemysłowe (np. powodzie, wycieki chemiczne)
• Awarie elektrowni jądrowych (np. katastrofa w Czarnobylu)

Zagrożenia asymetryczne

Definicja: Zagrożenia ze strony podmiotów niepaństwowych lub wykorzystujących nietradycyjne metody

• Terroryzm (np. ataki bombowe)
• Cyberterroryzm (np. ataki hakerskie na infrastrukturę krytyczną)
• Przestępczość zorganizowana (np. handel narkotykami, pranie pieniędzy)

Wnioski

• Bezpieczeństwo jest złożonym i wielowymiarowym pojęciem Przykład: Obejmuje aspekty militarne, ekonomiczne, społeczne i ekologiczne

• Wymaga ciągłego monitorowania i dostosowywania działań do zmieniających się zagrożeń Przykład: Rozwój systemów wczesnego ostrzegania, aktualizacja strategii bezpieczeństwa

• Kluczowa jest współpraca międzynarodowa w zapewnianiu bezpieczeństwa Przykład: Wspólne ćwiczenia wojskowe, wymiana informacji wywiadowczych

• Należy dążyć do równowagi między potencjałem obronnym a potencjalnymi zagrożeniami Przykład: Inwestycje w nowoczesne technologie obronne przy jednoczesnym rozwijaniu dyplomacji